Житие Меркурия Смоленского: с русского на польский и обратно. Приложение. Żywot pobożnego Merkuriusza, Żołnierza y Męczennika

Журнал «Русская литература». 2024. № 1

Russkaia literatura. 2024. № 1

DOI: 10.31860/0131-6095-2024-1-139-145

Сергей Иванович Николаев
главный научный сотрудник Института русской литературы (Пушкинский Дом) РАН

Sergei Ivanovich Nikolaev
Chief Researcher, Institute of Russian Literature (Pushkinskij Dom), Russian Academy of Sciences

ORCID: 0000-0002-0900-9226

sergej_nikolaev2@mail.ru

THE VITA OF MERCURIUS OF SMOLENSK: RUSSIAN INTO POLISH AND BACK

В первой половине XVII века после завоевания поляками Cмоленска на польский язык было переведено житие святого Меркурия смоленского. После отвоевания в 1654 году города русскими, в 1656 году был выполнен обратный перевод. В научный оборот вводится обнаруженный сокращенный вариант польского перевода жития, который показывает изменения в рассказе о святом некоторых смысловых акцентов. В работе прослеживается также последующая судьба образа Меркурия в польской письменности и религии вплоть до середины XX века, приводится текст жития на польском языке.

Ключевые слова: Меркурий смоленский, агиография, польско-русские литературные связи, компаративистика.

In the frst half of the 17th century, when Smolensk was conquered by the Poles, the Vita of the Saint Mercurius of Smolensk was translated into Polish. Following the reconquest of the city by the Russians in 1654, a reverse translation was made in 1656. The discovered abridged version of the Polish translation of the Vita is introduced into the academic circulation, showing that certain semantic accents in the story of the Saint have been shifted. The article also traces the subsequent history of the representation of Mercurius in the Polish literature and religion, up to the mid-20th century; the text of the Vita in Polish is published in the Appendix.

Key words: Mercurius of Smolensk, hagiography, Polish-Russian literary relations, comparative studies.

Cписок литературы

  1. Бахтина О. Н. Повесть о Меркурии Смоленском // Cловарь книжников и книжности Древней Руси. Л., 1989. Вып. 2. Ч. 2.
  2. Николаев С. И. Польская поэзия в русских переводах: Вторая половина XVII — первая треть XVIII в. Л., 1989.
  3. Рамазанова Н. В. Святые русские римляне: Антоний Римлянин и Меркурий Смоленский. СПб., 2005.
  4. Стороженко Э. А. К вопросу о Смоленском (Западнорусском) варианте повествования о св. мч. Меркурии Смоленском // Культура как текст. М.; Смоленск, 2008. Вып. 8.
  5. Bunin I. Suchodoły / Przełożył J. Iwaszkiewicz // Twórczość. 1968. № 8.
  6. Dramat staropolski od początków do powstania sceny narodowej: Bibliografa. Wrocław; Warszawa; Kraków; Gdańsk, 1976. T. 2. Programy drukiem wydane do r. 1765. Cz. 1. Programy teatru jezuickiego / Opr. W. Korotaj, J. Szwedowska, M. Szymańska.
  7. Jankowska L. A. Z dziejów polskich zainteresowań hagiografą bizantyńsko-słowiańską. «Słowo o świętym Merkurym Smoleńskim» w interpretacji poetyckiej Jarosława Iwaszkiewicza // Chrześcijański Wschód a kultura polska. Lublin, 1989.
  8. Księga imion i świętych / Opr. H. Fros i F. Sowa. Kraków, 2004. T. 4. M–P.
  9. Opowieść o Merkurym Smoleńskim // Opowieść o niewidzialnym grodzie Kitieżu. Z legend i podań dawnej Rusi / Wybrał, przełożył i opracował R. Łużny. Warszawa, 1988.

References

  1. Bakhtina O. N. Povest’ o Merkurii Smolenskom // Slovar’ knizhnikov i knizhnosti Drevnei Rusi. L., 1989. Vyp. 2. Ch. 2.
  2. Bunin I. Suchodoły / Przełożył J. Iwaszkiewicz // Twórczość. 1968. № 8.
  3. Dramat staropolski od początków do powstania sceny narodowej: Bibliografa. Wrocław; Warszawa; Kraków; Gdańsk, 1976. T. 2. Programy drukiem wydane do r. 1765. Cz. 1. Programy teatru jezuickiego / Opr. W. Korotaj, J. Szwedowska, M. Szymańska.
  4. Jankowska L. A. Z dziejów polskich zainteresowań hagiografą bizantyńsko-słowiańską. «Słowo o świętym Merkurym Smoleńskim» w interpretacji poetyckiej Jarosława Iwaszkiewicza // Chrześcijański Wschód a kultura polska. Lublin, 1989.
  5. Księga imion i świętych / Opr. H. Fros i F. Sowa. Kraków, 2004. T. 4. M–P.
  6. Nikolaev S. I. Pol’skaia poeziia v russkikh perevodakh: Vtoraia polovina XVII — pervaia tret’ XVIII v. L., 1989.
  7. Opowieść o Merkurym Smoleńskim // Opowieść o niewidzialnym grodzie Kitieżu. Z legend i podań dawnej Rusi / Wybrał, przełożył i opracował R. Łużny. Warszawa, 1988.
  8. Ramazanova N. V. Sviatye russkie rimliane: Antonii Rimlianin i Merkurii Smolenskii. SPb., 2005.
  9. Storozhenko E. A. K voprosu o Smolenskom (Zapadnorusskom) variante povestvovaniia o sv. mch. Merkurii Smolenskom // Kul’tura kak tekst. M.; Smolensk, 2008. Vyp. 8.